Project 2022: Identiteit van de Brabanders uitgedrut in (stand)beelden en monumenten
Congres, boek en reizende tentoonstelling
Vrijwel alle plaatsen in Brabant opgenomen in uniek onderzoek naar eigenheid Brabanders
In aanwezigheid van de commissaris van de koning Ina Adema, de burgemeesters van de gemeenten Deurne en Asten en veel geïnteresseerden uit alle delen van de provincie is in de kapel van het Deurnese congrescentrum Willebrordhaeghe op zaterdag 19 november een bijzonder Brabants project gepresenteerd. De Brabantse Hoeders onderzochten de identiteit van de Brabanders. Dat deden ze door middel van een inventarisatie van alle beelden die tot in de kleinste dorpen een uitdrukking zijn van die identiteit.
Om daar een paar voorbeelden van te geven. In Tilburg vertelt een beeld van de Kruikenzeiker als het ware het verhaal van het textielverleden. In Breda is dat het beeld van de schipper van het Turfschip. In Den Bosch de Moerasdraak, in Standaardbuiten het beeld van een vlasbewerker, in Nieuwkuijk een kunstwerk in verband met een dijkdoorbraak. Zo’n beeld staat overigens ook in Beers. Bladel herinnert zich door middel van een beeld Zwarte Kaat. Dat de inwoners van Luyksgestel handelaren en smokkelaars waren laten twee beelden zien: van de Teuten en van een gigantische kraaienpoot.
In totaal staan er in Brabant 183 van zulke beelden, kunstwerken of objecten (zoals de kerktoren van Someren-Eind die door de inwoners zelf werd bekostigd). Al deze beelden drukken ieder de eigenheid en de aard van een gemeenschap uit. Zo vertelt het beeld ‘De Peelwerker’ in Heusden dat dit dorp door de Heusdenaren zelf letterlijk met de hand tot stand is gebracht. Of als je in Asten bent en je ziet op het Koningsplein het robuuste beeld van Jan die Smet staan, dan weet je dat het dorp een innige relatie heeft met het gieten van klokken. Deurne op zijn beurt is provinciaal en landelijk bekend door de boeken van Antoon Coolen.
Zoals gewoonlijk is dit project uitgevoerd door een uit Brabantse Hoeders samengestelde werkgroep. Deze werd gevormd door Ineke Strouken, Liesbeth Schreuder, Harry van der Loo en Paul Spapens. De inventarisatie van de zogeheten ‘identiteitsbeelden’ werd uitgevoerd door Ineke Strouken en Paul Spapens. Ze beschreven de beelden in relatie tot wat ze vertellen over de eigenheid van de gemeenschap waarin ze staan. En ze fotografeerden de beelden. De oogst werd vervat in een boek en op een reizende tentoonstelling.
In dit boek worden alle 183 standbeelden en monumenten in even zoveel steden, dorpen en buurtschappen in Brabant beschreven. De meeste van deze beelden zijn in de jaren ’60, ’70 en ’80 van de vorige eeuw geplaatst. Ze staan dan ook voor een identiteit die sterk aan het veranderen is. Tijdens de presentatie op zaterdag 19 november in de kapel van Willebrordhaeghe in Deurne werd dan ook een vervolgonderzoek aangekondigd naar de nieuwe identiteit die op dit moment ontstaat.
Dan was er nog een tweede conclusie die de aandacht trok. Veel van deze beelden staan vaak in een verrommelde omgeving, zodat ze door struiken, geparkeerde auto’s, afval en wat al niet meer aan het oog worden onttrokken . Opgeroepen werd de beelden voortaan veel meer te waarderen als erfgoed.
En, werd geadviseerd, plaats bij de beelden informatiebordjes en eventueel qr-codes zodat iedereen, met name ook de bezoeker, kan lezen wat al die beelden betekenen en wat ze te zeggen hebben over de identiteit van dorp of stad. Wandelaars en fietsers, zo werd opgemerkt, lezen graag de informatie die bij erfgoed wordt gegeven. Doe dat dan ook bij de ‘identiteitsbeelden’ omdat juiste deze kunstwerken in feite het meeste zeggen over de gemeenschap waar je op dat moment te gast bent.
Boek en tentoonstelling
Het boek ‘Brabantse Beelden, 220 pagina’s, is in een beperkte oplage gemaakt. Er is veel belangstelling voor. Onderzocht wordt of een herdruk kan worden gemaakt. De expositie is beschikbaar voor elke organisatie. Denk aan heemkundekringen, bibliotheken, buurtcentra en dorpshuizen. De tentoonstelling bestaat uit 6 banners die door iedereen gemakkelijk zijn te plaatsen. Neem hiervoor contact op met info@brabantse hoeders.nl.
De presentatie van het boek ‘Brabantse Beelden’ in de kapel van Willebrordheaghe in Deurne. In het midden van links naar rechts commissaris van de koning Ina Adema, burgemeester Greet Buter van Deurne en burgemeester Anke van Extel-van Katwijk van Asten. Zij worden geflankeerd door de samenstellers van boek en expositie Ineke Strouken en Paul Spapens. Foto: Hennie van Schooten.
Brabantse identiteit? Beeld van ‘De contente mens’ in Eersel (foto: Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Amersfoort)